02 Kasım 2005

Robotlar ve Yapay Zeka IV

20. yy. başlarında robotlar bilimkurgu dünyasında ağırlık koymaya başladılar. 1921'de Prag'da gösterimi başlayan Karel Capek'in Rossum'un Evrensel Robotları oyunu hem dünya dillerine ROBOT kelimesini ekledi, hem bir anti ütopya olarak insanların robotlar tarafından yok edilişini, hem de robotların evrilmesi konularını işlemiş oldu. Bu oyunu Türkiye'de oynayan oldu mu çok merak ediyorum. Yazılı olarak da bulamadım, elinde olan varsa lütfen bana haber versin. Bu kişisel mesajımdan sonra Rossum'un robotlarına devam edelim...
R.U.R Londra Gösterimindeki afiş
Büyük endüstri patronlarından birisinin kızı olan Helena, insan hakları(?) organizasyonunun bir gönüllüsü olarak Rossum'un fabrikasına gidip, robotların serbest bırakılmalarını ister. Fabrikanın genel müdürü Domin ile tanışır, Domin ona şirketin ve robot teknolojisinin geçmişini anlatır ve ekonominin basit ilkeleriyle kızcağızın gözünü boyar. Helena kısa sürede ikna olur, davasından vazgeçer ve Domin'le evlenir.
Konuşmalarından bir anektod;
Domin: Pratik düşünürsek, en iyi işçi nasıl olmalıdır?
Helena: En iyi? Muhtemelen mmm, dürüst ve mmm, kendini işine adamış olan.
Domin: Hayır, en ucuza malolan. İhtiyaçları en az olan... Rossum işle bağlantılı olmayan herşeyi bir kenara fırlattı ve bununla beraber insanoğlunu ıskartaya çıkararak robotları yarattı.

10 sene sonra, dünya robotlar üzerine kurulmuş yeni bir ekonomiye sahiptir artık. Robotlar üzerine çalışmalar devam etmiş, yeni nesil erkek ve dişi robotlar üretilmeye başlanmıştır. Helena bu yeni robotların üretilmesine nedense dayanamayarak, gizlice formülleri yok etmiştir. Ve önemli sahne; bütün dünyadaki robotlar insan sahiplerine başkaldırmaya başlamıştır. Robotlar fabrikayı kuşatma altına alırlar, Helena formülü yok ettiğini itiraf eder, robotlar fabrikadaki herkesi öldürürler bir tek Alquist'i hayatta bırakırlar.

İlerleyen yıllarda robotlar bütün insan ırkını yok eder yine Alquist hariç. Alquist neden hayatta kalmış bilmiyorum ama yanlış adamı sağ koymuş robotlar. Alquist yapılan işlerin kaydını tutan bir katiptir, ancak robotlar ondan formülü yeniden yapmasını beklemektedirler. Önce emir verirler, baktılar ki olmuyor yalvaracak kadar küçülürler. Şansları yoktur tabi. Robotlardan Primus ve Helena birbirlerine aşık olurlar. Alquist onları kutsar, adlarını da Adem, Havva olarak değiştirir ve atalarının ( diğer robotların ) günahlarından uzak kalmaları dileğiyle yolcu ederken oyun sonlanır.

Herhalde Capek dindar bir insandı diye düşünmeden edemiyorum son sahneyi göz önüne alarak. Bu oyun kısa zamanda Avrupa'da yankı bulur ve bir çok şehirde gösterime girer.


Bu oyunun ilk gösteriminden 6 yıl sonra Avusturyalı Fritz Lang, 2026 yılında geçen Metropolisi çeker. Bu film de beklenebileceği üzere bir anti ütopyadır. ( O devirde yaşayıpta olumlu bir gelecek düşleyebilen kaç insan vardı acaba Avrupa'da? ) Filmin Hitler'i çok etkilediğini, Lang'e, Goebbels vasıtasıyla Nazi propaganda filmlerini çekmesini teklif ettiğini belirtip filmin robot kahramanına bakalım. Dr. Frankenstein'e benzer bir bilimadamı olan Rotwang, Metropolis kentinin yöneticisi Joh Fredersen'in ölen karısı olan Hel'e aşkından, Fredersen'i mahvetmek ve Hel'i tekrar yanında bulabilmek için dişi bir robot yaratır. Yer altında, şehrin herşeyi olan makineleri kullanan işçi sınıfını yok etmek isteyen Joh Fredersen için biçilmiş kaftandır bu robot. İşçi sınıfını bilinçlendirmeye kendini adamış olan Maria'nın şekli verilir bu robota. Şanssızlığa bakın ki Joh Fredersen'in oğlu Freder, şehrin üst kısmında gününü gün ederken Maria'yı görür ve aşık olur. İşçi sınıfının direnişine katılır, Joh Fredersen farkında olmadan oğlunun da sonunu hazırlamıştır böylece. Sonra olaylar gelişir ve mutlu sonla biter işçi sınıfını temsilen bir formen, Joh Fredersen'le el sıkışır, öpüşüp koklaşır, robot yok edilir vs. vs.
Bu filmdeki robotun bir kukla olmak haricinde hiçbir işlevi yoktur. Fredersen'in ve Rotwang'ın isteklerini yerine getirmek için kullanılan bir alettir sadece. Rossum'un robotları bu robottan çok daha zekidir, gerçi onlarında zekaları hakkında fazla emin olamıyorum. Sen git bütün bilimadamlarını öldür sonrada katipten hayır bekle...

Metropolis'i bir sürü vs. ile geçiştirdim ama geçiştirilebilecek gibi değil esasen. Film ile ilgili bilgi edinebileceğiniz bir iki link;
Fritz Lang's Metropolis
Wikipedia
ekşi sözlük

0 Comments:

Yorum Gönder

<< Home